Gisteren werd LeesMala Huis van Liefde 2.0 geboren en zoals dat met veel geboortes gaat, gebeurde er iets onverwachts đ.
Ik zie dat er nieuwe volgers zijn op de blog van deze website, omdat ik een geboortebericht postte op social media. En pas later realiseerde ik mij, dat ik daarin óók een verwijzing doe naar deze website, vanwege het boek Huis van Liefde.
Ik zal op deze website voorlopig echter niet (meer zoveel) bloggen. Voor de duidelijkheid heb ik de aanmeldmogelijkheid voor het volgen van de blogs hier verwijderd. Mijn dagelijkse dan wel wekelijkse blogs over sterven, dood, wedergeboorte, leven en liefde post ik op mijn persoonlijke blog Diadox.
Dus vind je het leuk, leerzaam, inspirerend, ontroerend, zingevend om mij te volgen, dan raad ik je van harte aan je op dĂe website aan te melden als volger.
En ben ik je Hier en Nu dankbaar voor de interesse die je in mijn verhaal en zielsmissie hebt!
Drie weken geleden ontving ik een uitnodiging van Prem Radhakishun, om als gast aan te schuiven in zijn nachtprogramma en personalityshow. We zouden daarin zonder voorbespreking praten over mij en mijn leven. Vannacht was het zover.
Gezien mijn conditie is midden in de nacht heen en weer rijden geen optie. We boeken dan ook een kamer in het hotel met de toekan. Daar geniet ik van het bubbelbad in de geupgrade kamer, en rond kwart over elf gaan we richting studio.
We worden allerhartelijkst ontvangen door de portier, de regie-assistent en Prem. Kruip door sluip door met pasjes allerlei toegangspoortjes, die mij meteen doen denken aan de waarschijnlijke aanleiding daarvan, de moord op Pim Fortuin.
Ik ben niet zenuwachtig, wel heel nieuwsgierig naar hoe het gaat zijn. Maar vanaf het begin is het vrolijk en ontspannen. Eigenlijk zou ik begin april al aanschuiven, maar de planning werd tot twee keer toe verschoven. Iets wat we achteraf geen toeval noemen, omdat afgelopen week Prems tante is overleden, en het voor Prem ineens heel passend is om te praten over sterven en dood.
Manlief is mee als mijn steun en toeverlaat, en het is eigenlijk gewoon heel leuk dat Prem hem volledig meeneemt in het gesprek. Juist omdat we allebei op onze eigen manier omgaan met de situatie, en elk een eigen visie hebben op leven, sterven en dood.
Zoals Prem vantevoren al had aangegeven, vliegt de tijd voorbij. En hij is zoân spraakwaterval, dat het moeilijk is om zonder steeds te moeten interrumperen in te haken op alle dingen die hij zegt. Hoeft ook niet. Het is goed zoals het is, omdat zowel de mooie als de verdrietige kanten van ziekzijn, sterven en dood voorbijkomen.
Het is een onvergetelijke ervaring voor ons, die -hoe ik het ook wens of keer- niet zou hebben plaatsgevonden zonder mijn kanker. Dan had ik immers geen LeesMala gemaakt, en was het boek Huis van Liefde er ook niet gekomen. Het Universum brengt mij echt in heel bijzondere en steeds weer leerzame situaties.
Prem, dank voor je uitnodiging en voor het bijzondere nachtelijke gesprek dat we met jou mochten hebben! En precies zoals ik in het boekexemplaar voor jou schreef: wellicht ontdek ook jij ooit dat er meer is tussen hemel en aarde đđ.
Als je wilt terugluisteren, kun je dat via deze link doen: Zwarte Prietpraat. Het is ook mogelijk om in twee delen de uitzending via de webcam te volgen (de delen beginnen beide met een kort nieuwsbericht):
Ik voel dat deze dagen iets fundamenteels in mij is veranderd. En ja, dat heeft ĂĄlles te maken met de donkerte waar ik zondagmiddag in viel. Onverwacht, want ik was al uit die jaarlijkse onderwereldperiode gestapt. En toch ook weer niet onverwacht, omdat er maandelijks met Donkere Maan ook een onderwereldmoment is van een dag of drie.
Ik schreef over het citaat van Leonard Cohen, over âthe crack where the light gets inâ. Maar misschien is het andersom, of wederzijds. The crack laat niet alleen licht naar binnen, maar óók het licht dat in mij zit naar buiten.
Ineens doorzie ik hoe ingewikkeld ik het leven ben gaan vinden m, naarmate ik ouder werd. En me daar ook naar gedroeg. Controlefreak werd. Angsten en zorgen kreeg. Een onderstroom van continu verdriet voelde.
Grote en Kleine Zoon, en ook hondje Knoet zijn altijd mijn spiegels geweest als het gaat om âDonât worry, be happyâ, âwat vandaag niet lukt kan morgen ookâ en âer is alleen hier en nuâ. Tegelijkertijd heb ik hun spiegeling de afgelopen jaren heel erg omarmd, maar pas nĂș heb ik het gevoel dat deze wijsheid, die diep in mijn buik verstopt was, zich heeft verspreid in mijn hele systeem zodat ik het nu ineens vĂłel in alle vezels van mijn lichaam.
Er is ineens inzicht en besef dat ik rustigaan mag doen, dat er niets meer mĂłet, en dat alles wat er vervolgens op mijn pad komt betekenisvol is. Ineens vĂłel ik wat zelfliefde brengt, met mij doet, als ik alleen of in verbinding met anderen ben.
Zoals de prĂĄchtige gesprekken die ik de afgelopen dagen heb gevoerd over sterven en dood. Met vrouwen in de Paarse Tent (speciaal voor vrouwen in de overgang). Met een uitvaartondernemer over hĂĄĂĄr werk, met een dierbare sister die de roep hoort om rouwvrouw te worden. En een eerste gesprek over mijn eigen uitvaart. Ineens voel ik ook dat mijn eigen sterven daardoor heus niet eerder zal komen, maar eerder dat het rust geeft erover te hebben gedeeld.
Ik vind mijzelf ook een âstuurvrouw aan walâ die makkelijk praten heeft. Ja, ik ben ziek en zit in die zin misschien in een niet te benijden situatie. Maar er is ook zoveel moois dat op mijn pad komt dat ik graag met jou deel, waarvan ik tegelijkertijd voel hoe ingewikkeld het is om dat in het gewone leven te integreren. Het leven waarin veel meer âmoetâ dan dat van mij. Maar toch:
Er hĂłeft niet zoveel in het leven. Het meeste leggen we onszelf op. En eigenlijk hebben we ook maar zĂł weinig nodig. Het âmoetenâ en âwillen hebbenâ zijn er als zelfliefde ontbreekt en als er een leegte in onszelf is, waarvan we denken dat we hem niet zelf kunnen vullen.
Als het inderdaad zo is dat je sterft zoals je leeft, dan is er deze dagen een lichtheid in mij gekomen waarvan ik hoop dat ie blijft tot mijn laatste adem. Zodat ik ga zonder angst of zorgen, en in licht en liefde (maar nu nog niet hoor!). En dat gun ik jou ook!
Een van die zaden in mijn leven, is het mij nĂłg meer uitspreken over de situatie waarin ik zit. Twee jaar lang blogde ik bijna dagelijks over wat terminale kanker âdoetâ en welke gedachten en gevoelens het brengt. En nu is er die uitnodiging om met mij in gesprek te gaan over sterven en dood. Over alles wat je wilt weten, maar nooit durft te vragen zeg maar.
Ik kreeg via whatsapp een reactie van een vriend, die onlangs afscheid moest nemen van zijn moeder. Het zit hem dwars dat zij âin slaap is gebracht op een manier die ze niet wilde en dat zijn besef daarvan te laat kwam. Ze wilden haar âcomfortabelâ makenâ. Ik beloofde hem in mijn blog te zullen reageren op zijn situatie.
Net zoals de moeder van mijn vriend heb ik ideeĂ«n over hoe ik wil sterven, en hoe mijn uitvaart eruit zou moeten zien. Ăn ik weet dat het allemaal anders kan gaan. Omdat de Cirkel van Leven haar eigen flow heeft. Stel nu dĂĄt het straks anders gaat. Wie is er dan mee geholpen dat er een schuldgevoel bij mijn dierbaren ontstaat?
Volgens mij hoort schuldgevoel bij ons Ego. Dat deel van ons dat ons zo graag probeert te helpen en redden in het leven, en dat ons tegelijkertijd zĂł vaak in de weg zit op het Pad van Ziel. Maar het Pad van Ziel kent geen weerstand. Ziel waait mee in de storm, of is veilig onder de grond terwijl de wind eroverheen raast.
Ik stel me zo voor hoe het ego van mijn vriends moeder afscheid nam van haar ziel, die zichzelf te ruste legde in een kuiltje langs het pad. De stormwind luwde, streek zachtjes langs haar wang en zei:
âGa maar lekker liggen, hier in het mos. Uit de wind, in de warme stralen van de zon. Je mag ogen sluiten. Je mag rusten. Je mag gaan, en ontkiemen in die Andere Wereld.â
Ik geloof dat de ziel van mijn vriends moeder het pad gelopen heeft zoals het voor haar was bedoeld was. Tot het allerlaatste moment. Net zoals ik geloof dat er een reden is voor het gevoel dat mijn vriend nu in de weg staat.
âLieve vriend, bedank jouw ego voor dat wat het je bewust maakt: jouw liefde voor je moeder, die niets meer of minder wil dan het beste voor haar. En weet, heel diep van binnen, dat haar ziel op het juiste moment heeft gekregen wat zij nodig had. Zachtheid, rust en stilte om naar de overkant te gaan.â
De dag begint grijs en winderig. Het voelt als een verloren dag bijna. Gek eigenlijk. Alsof het leven enkel zin heeft als de zon schijnt.
Om kwart voor tien heb ik een Zoomafspraak. Lang leve de Coronapandemie, die deze manier van werken zo gewoon heeft gemaakt, en de wereld binnenbrengt als ik zelf moeilijker naar buiten kan door mijn ziek zijn.
En na afspraak weet ik: dit is het moment om te stoppen met Calimero. Dat lieve kuikentje dat zichzelf kleiner maakt dan nodig. Vanaf vandaag laat ik wereld weten dat ik, net zoals in de SIRE-campagne wil praten over sterven en de dood. Omdat ik er veel van weet. Erover gelezen en geschreven heb. En omdat ik soort van ervaringsdeskundig ben. Ik ga namelijk dood.
Ik post een bericht op LinkedIn, waar ik dacht niet meer zoveel te zoeken te hebben. Maar misschien is het juist wel de plek waar ik gevonden word. Ik schrijf over hoe blij ik word van praten over sterven en dood. Over de schoonheid van vergankelijkheid. En de cirkel van leven, waar we allemaal onderdeel van uitmaken.
Ik krijg reacties op mân bericht. Bekenden en onbekenden sturen likes, en uitnodigingen om te delen over sterven en dood. Ik ga er graag op in, en voel hoe het een zaadje Ăn mij doet ontkiemen.
In een opwelling stap ik in de auto om een frisse neus te gaan halen op een landgoed bij mij in de buurt. Ik zet kleine stappen vanwege de pijn in mijn zij. Maar ik zet ze. Ik hoor de vogels boven de wind uitroepen dat de lente komt! Ik zie hoe trotse sneeuwklokjes hun ontroerende witte bloemetjes laten dansen op de wind.
Wat is volgens jou waar over sterven en de dood, en waarom? Zou je daarover willen en durven delen met mij en mensen die je dierbaar zijn? Laat het me weten! Ik ga graag met je in gesprek đâš.
De dood. Voor de een een schrikbeeld, voor de ander een zegen. Maar nu, in deze tijd van Corona, waarin de berichten van âin eenzaamheid afscheid nemen van het levenâ niet meer alleen uit het buitenland komen, altijd heel verdrietig.
Wat een hard gelag. Voor iedereen. Voor de mensen, die op ICâs, in verpleeghuizen of andere plekken die niet âthuisâ zijn, werken en de patiĂ«nten zien sterven.
Voor de uitvaartondernemers en -verzorgers, die nu onder zulke andere omstandigheden dan ânormaalâ hun uiterste best doen om van elk afscheid het mooiste te maken, onder welke Corona-maatregel dan ook.
Voor de dierbaren die achterblijven, en die verder moeten leven met het verdriet van niet alleen dat afscheid, maar vooral ook met het gevoel van eenzaamheid dat hun overledenen wellicht hebben gehad.
En voor de overledenen zelf. Hoe anders hebben ze -als ze dat vantevoren konden of durfden- het zich waarschijnlijk voorgesteld. Zowel de dood, als het afscheid dat daarna volgt.
Als rouwvrouw probeer ik mijn kleine steentje bij te dragen. Door mijn eigen ziekzijn kan ik nu helaas geen uitvaarten leiden. Maar wat ik wel kan, is kaarsen branden op mijn rouwaltaar.
Zachtheid brengen in een wereld waarin nu zoveel pijn en verdriet heerst. Door te voelen, te zingen, en er te zijn. Zo steun ik stervenden en overledenen bij hun overtocht, zodat het hopelijk en misschien toch een beetje minder alleen voelt.
De dood. Niemand ontkomt eraan. De dood is niet goed of slecht. De dood is. Mij biedt het troost om te kijken naar de dood als onderdeel van het leven. Zoals in dit filmpje, waarin de dood verliefd wordt op het leven:
Het is een tijd geleden dat ik op dit blog schreef. Niet mijn gewoonte om er zoveel tijd tussen te laten zitten, maar er was een reden: eind december kreeg ik het bericht ongeneeslijk ziek te zijn, met nog enkele seizoenen te leven.
De wereld zoals ik hem kende stopte abrupt met draaien. Ik viel, nu bezien tot mijn geluk, pardoes in het hier en nu. Want als het einde in zicht komt, blijken de kleinste dingen de grootste te zijn.
In de loop van de weken werd mijn diagnose bijgesteld. Ongeneeslijk bleek vooralsnog toch behandelbaar. En gek genoeg voel ik me nu -naar omstandigheden- beter dan ooit.
Naar omstandigheden. Dat gaat over mijn persoonlijke situatie, maar meer nog dan dat over de situatie in de wereld nu. Corona.
Ik voel me na drie chemokuren energiek en bereid me voor op een operatie. Die energie is relatief. Werken is niet aan de orde. En toch.
Toch voel ik dat ik mijn steentje wil bijdragen in de Corona-crisis. Als ritueelbegeleider. Als rouwvrouw. Als mens. Omdat er nu zoveel mensen zijn voor wie het leven zoals het was, zo abrupt stopt. Zo plots, zo anders, zo alleen.
Als je iemand bent of kent, die in deze tijd afscheid moet nemen van een dierbare en daarbij niet fysiek dichtbij kan zijn, dan wil ik daarin graag tot steun zijn.
Het zijn kleine dingen die ik kan doen. (Digitaal) luisteren. Een Naar huis-ritueel. Een kaars van licht. Een liefdesgedicht. Een reiszegen. Er zijn. Voor jullie. Voor jou.
Een voor mij belangrijk, maar niet altijd zichtbaar deel van mijn werk als ritueelbegeleider, is het vervlechten van de elementen in een afscheidsceremonie: aarde, lucht, vuur, water en ether.
Als je het goed beschouwt, zijn wij zelf namelijk uit die elementen opgebouwd. Er is vastigheid (aarde) en water in ons lijf. Zonder lucht zouden we niet leven, en ons vuur is wat ons – letterlijk en figuurlijk – brandend houdt. Ether is het minst grijpbaar, eigenlijk net zoals onze ziel.
De elementen brengen leven
Tot de cirkel rond is
Keer op keer
Tot in het oneindige
Zoals de liefde is
Maar goed, wat ik dus probeer te doen bij het maken van een afscheidsceremonie, is het verweven van die elementen in het afscheid. Het mooist is het natuurlijk om dat te kunnen doen met de verhalen en herinneringen over de overledene.
Soms is het heel duidelijk, omdat iemand bijvoorbeeld heel erg van de natuur hield. En soms is het iets meer zoeken naar de draden die ik met elkaar kan vervlechten.
En zo kon het zijn dat een knalrode Porsche en tennisballen naadloos aansloten bij de essentie en de cirkel van het leven: oneindige liefde. Dankbaar was ik dan ook voor het compliment van de familie, dat ik alles âzo mooi met elkaar had verwevenâ.
Ik ga nog al eens wandelen in de omgeving en op heel wat plekken zijn dan heuveltjes te zien, al dan niet voorzien van een begeleidend bordje: grafheuvel. Het maakt me, zeker gezien mijn werk als ritueelbegeleider, nieuwsgierig naar de verhalen erachter. Of misschien wel beter geformuleerd: erin.
Dus toen ik onlangs vernam dat er een lezing werd gegeven over grafheuvels op de Veluwe, meldde ik mij natuurlijk aan.
In een enthousiasmerende wervelwind aan woorden neemt de archeologe ons mee, terug in de tijd. Of eigenlijk uit de tijd. Want dat is waar we zijn als we dood zijn. Uit de tijd.
Ze legt uit hoe de 54 hunebedden Drenthe en Groningen oorspronkelijk ook grafheuvels waren, en dat de bedekking daarvan inmiddels verdwenen is (om nog maar niet te spreken over wat er ooit in moet hebben gelegen).
In heel Nederland zijn verder inmiddels zoân 700 grafheuvels bekend. Zowel de hunebedden als de grafheuvels stammen uit de tijd van de trechterbekercultuur, zoân 3500 tot 2900 jaar voor Christus.
Overledenen werden begraven, en later zijn ook urnen toegevoegd. Naar het waarom van begraven dan wel cremeren blijft het gissen. Het is in ieder geval wel duidelijk dat mensen geloofden in een leven na de dood. Want waarom zou je anders eten en andere grafgiften in het graf meegeven?
En dat brengt me bij het boekje, waaraan ik onlangs begonnen ben te schrijven. Dat gaat -ook- over leven na de dood. En daar geloof ik niet alleen in, ik weet zeker dat het er is.
Op de muur van mân werkkamer is een plekje dat sprekend lijkt op een luchtfoto van grafheuvels. En zo hebben de pukkels op de muur sinds de grafheuvel lezing ineens de betekenis van Liefde.